Eskiden ‘normal’ ile ne kastediliyordu? Hiçbir koruma önlemi alınmaması mı? El sıkışabilme, sarılıp öpüşebilme, ellerin sadece kirli olduğunda yıkanması, maskeyi hekimlerin riskli durumlarda kullanıyor olması mı? Halk maskeyi hiç bilmiyor ve kullanmıyordu. Bunların hepsi Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) salgını ile hayatımıza girdi. ‘Yeni Normal’lerle birlikte birçok sosyal alışkanlık değişmek zorunda kaldı. Sarılma, öpüşme, kucaklaşma, askere gideni severek-öperek-sarılarak uğurlama, evlenen kişiye sarılma, hasta ziyaretlerini rafa kaldırıp, yeni duruma alışmak zorunda kaldık. Çünkü mümkün olduğunca temassız yaşamalıyız. Selamlaşma şeklini değiştirmek, el sıkışmayı bile unutmak, sarılıp öpüşmeyi zaten uzun süre hayatımızdan çıkarmak gerekiyor.

Maske hayatımızda aylarca var olmaya devam edecek. Dışarı çıkıldığında, toplu yerlerde maske ile yaşamaya devam edecek ve buna alışacağız. Arabada tek başına seyahat halinde zorunluluğu olmasa da iner inmez mutlaka maske takmak artık bir alışkanlık haline gelecek. Arabanın anahtarı içinde unutulmuyorsa, maske takma da unutulmayacak. Yeni normalde; el frenini çek, anahtarı al, maskeyi tak şeklinde bir alışkanlık oluşturmalıyız. Bu rutin hale getirilmelidir. Alışkanlıkların bu yönde değiştirilmesi gerekiyor. Havaların ısınmasıyla bu virüsün yok olmayacağını biliyoruz. Belki sıklığı azalabilir, hayatın içinde bu mikroorganizma daha az hissedilebilir, hastalanan-ölen kişi sayısı azalabilir ama virüs tam olarak yok olmayacak. İkinci riskli dönem olan Eylül-Ekim aylarında bile maskeler ve el yıkamalarla birlikte olunacak.

AVM’lerin açılması ile birçok kişi tarafından belli kritik bir dönem bitmiş gibi algılanıyor. Her şeyin normale döndüğünü düşünmek çok büyük bir hata olur. AVM’ler pandemi öncesi gibi çok kalabalık olursa Haziran-Temmuz aylarında çok daha büyük bir salgın bizi bekliyor olacak. Gittikçe trafik artabilir ve havaların soğuması ile sonbaharda belki ikinci ve daha büyük bir atak yaşayabiliriz.

Salgının bitmesi için toplumun hepsinin hastalığı geçirip bağışıklık kazanması gibi bir durum gerekmiyor. Yani "Ben nasıl olsa hasta olacağım. Havalar sıcakken bunu atlatayım, bağışıklık kazanayım" gibi bir düşünce kimsede olmamalıdır. Salgından bu virüsü almadan da kurtulmak mümkün. Türkiye’de yaşayan bütün insanların bu mikroorganizmaları alıp da hasta olması gibi bir zorunluluk yok. O nedenle “AVM’ler açıldı, her şey normale döndü. Maskeyi de boş ver, sosyal mesafeye de gerek yok. AVM’lere koşayım, mağazaları dolaşayım. Virüsü alırsam da alırım, zaten vefat eden sayıları da düşüyor. Ben de geçirmiş ve bağışıklık kazanmış olurum” şeklindeki düşünce çok korkunçtur. Zorunlu olmadığı sürece AVM veya herhangi bir mağazaya gidilmemelidir.

AVM’ye gitme zorunluğu varsa mutlaka maske takılmalı ve 1,5 metreden daha fazla kimseye yaklaşılmamalı, sosyal mesafe korunarak dolaşılmalıdır. Burada en önemli görev mağaza sahiplerine düşüyor. Mağaza çalışanlarından biri mutlaka kapı önünde olmalı, sırayla metrekare büyüklüğüne göre müşteri alınmalı, içerideki alışveriş bitmeden de yeni kişiler mağazaya sokulmamalıdır. Müşteri mağazaya alınırken de mutlaka alkol bazlı el dezenfektasyonu uzatılması gerekir. Maske mutlaka kontrol edilmeli, yoksa da mağaza sahibi tarafından müşteriye verilmesi gerekir.

AVM’lerdeki ortak tuvalet kullanımına da dikkat edilmelidir. Bir görevli kapıda nöbet tutmalı, içeride 8 tane tuvalet varsa bir dolu bir boş şeklinde 4 kişi içeri alınmalı, bir kişi çıktığında yeni kişiye izin verilmeli, koridorda asla insanlar birikmemelidir. El yıkamada da aynı şekilde olmalıdır.

Kuaför ve berberlerde fiziksel mesafenin korunması, hem müşterinin hem de çalışanların mutlaka maske takması gerekir. Burada müşteriyle yakın temas durumu olduğu için manikür ya da saç yaptırırken, cilt bakımı-epilasyon gibi temizlik-güzellik işlemlerinde de mesafenin korunmasına dikkat edilmelidir. Yüze işlem yapılırken müşteri ve uygulayıcının mutlaka maske takması gerekir. Tabii ki önce eller yıkanmalıdır. Kişi kendinde bir hastalık belirtisi hissediyorsa zaten asla dışarı çıkmamalıdır.

COVID-19 salgını olmasa da başka herhangi bir mikroorganizmanın bulaşını engellemek için kuaför, berber ve güzellik salonlarında ortak kullanılan eşyalar mutlaka sterilize edilmelidir. Eşyalar, kullanıldıktan sonra mutlaka özel sterilizatörlerin içine konularak steril edilmelidir. Kan yoluyla bulaşan Hepatit B, Hepatit C’den korunmak için de ortak kullanılan havlu gibi kişisel malzemelerin berber-kuaförlerin sorumluluğunda yüksek dereceli ısıda, deterjanla çamaşır makinesinde yıkanması gereklidir. İşletme sahipleri ortak kullanılan malzeme temizliğine çok dikkat etmelidir. 

Dr. Songül Özer
Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı